Skottbenken i båtbygging

I samband med snikring kjenner eg skottbenken som ei innretning som vert brukt i samband med at ein skal skyte kant på bord. Nokre båtbyggarar, særleg i Trøndelag, brukar nemninga skottbenk om ein arbeidsbenk som minner meir om det som snikkarane kallar ein høvelbenk. Benken kan minne om høvelbenken frå Helberg i Bardu som eg tidlegare har skrive om på høvelbenkbloggen. Korleis kan det ha seg at han minner om ein høvelbenk men vert kalla skottbenk?

I samband med arbeidet for å dokumentere båtbyggingstradisjonen til Johan Hårstad i Åfjord kom det fram informasjon om skottbenk. Teikninga av han minner meir om ein høvelbenk av same type som den frå Helberg i Bardu. Teikning frå boka om Åfjordsbåten, byggeteknikk og måledata. (Eldjarn og Godal 1988) — I samband med arbeidet for å dokumentere båtbyggingstradisjonen til Johan Hårstad i Åfjord kom det fram informasjon om skottbenk. Teikninga minner meir om ein høvelbenk av same type som den frå Helberg i Bardu. Teikning frå boka om Åfjordsbåten, byggeteknikk og måledata. (Eldjarn og Godal 1988)

Båtbyggarane driv også og skyt borda på kant. “Skottbenken” har også ei klype (klip) på sida som saman med ein “høvelkamerat” høver for å feste bord på høgkant. Slik sett kan ein seie at ein brukar benken til å skyte og at første delen av namnet: -skott, er av verbet: -å skyte. Nemninga kan såleis ha kome til på same måte som den skottbenken vi kjenner. Likevel er det særleg til å høvle flask båtbyggaren brukar skottbenken sin, kanskje i like stor grad som snikkaren høvlar flask på høvelbenken. Korfor vert han ikkje kalla høvelbenk slik som snikkaren sin høvelbenk?

I samband med arbeidet med kartlegging av båtbyggjartradisjonen i Åfjord vart Johan Hårstad spurt ut om verkstadane dei nytta til båtbygginga. Desse vert i Åfjorden kalla for “båtskott”. Her kjem altså ordet “skott” att som andre ledd i nemninga. Skott som nemning for små hus eller små tilbygg til andre hus er vanleg mange stadar i landet. Vedskott er døme på ei slik vanleg nemning i Målselv. Tilsvarande andre stader er fjøsskot, løeskot og selsskot. (Norsk Ordbok, skot) Sidan “skottbenken” det er snakk om i Åfjord står-, og vert bruka, i eit båtskott kan eg tenkje meg at første ledd av nemninga -skott, kan kome frå den samanhengen. Då treng ikkje nemninga ha samband med verbet – å skyte. Det er altså ein anna slags skottbenk enn vi brukar til å skyte bein golvbord og liknande. Orda vert skrive likt og vert brukt i ein likearta samanheng men har truleg fått nemningane sine på ulike vis og såleis er ikkje “skottbenk” det same som skottbenk. Eg slår meg til ro med at det er fleire ulike typar benkar som kan kallast skottbenk men at båtbyggarversjonen frå Åfjord har fått namnet sitt av at han er plassert i eit båtskott.

Rekonstruksjon av eit båtskott. Rekonstruksjonen bygger på mål frå Kverndals-skottet og munnlege utsegn frå Johan Hårstad. Teikning frå boka om Åfjordsbåten, byggeteknikk og måledata. (Eldjarn og Godal 1988) — Rekonstruksjon av eit båtskott med to skottbenkar, ein på kvar langvegg. Rekonstruksjonen bygger på mål frå Kverndals-skottet i Åfjord og munnlege utsegn frå Johan Hårstad. Teikning frå boka om Åfjordsbåten, byggeteknikk og måledata. (Eldjarn og Godal 1988)

Kjelder:

Gunnar Eldjarn og Jon B. Godal, 1988, Åfjordsbåten, bygge-teknikk og måledata, bind 3

Forfattar: Roald Renmælmo

Snikkar med fokus på handverkstradisjon og handverktøy. Universitetslektor og PhD stipendiat på NTNU i Trondheim. Eg underviser på tradisjonelt bygghandverk og teknisk bygningsvern og restaurering. Vis alle innlegg av Roald Renmælmo

One thought on “Skottbenken i båtbygging”