Surnadal – Norsk Skottbenk Union

På bloggen Verktøykista har Peter Brennvik skrive om ein skottbenk han har kome over i Surnadal på Nordmøre. Skrivemåten på garden kan og vere «Aaskard» og det er det døme på i eldre skriftlege kjelder. I kartverket til Skogoglandskap.no er det brukt skrivemåten Åsskard og eg har brukt denne her etter råd frå lesarane. Eg har fått kopiere bilete og tekst som han har posta på sin blogg. Under kjem hans tekst og bilete:

På Husasnotra dreiv me for ei tid sia med noko istandsettingsarbeid på eit stabbur i Surnadal Kommune. Stabburet står på Åsskard i Surnadal Kommune og er truleg frå tidleg 1800 tall.

Langborda er 4,35 meter lang. Plasering av føttene på langborda er 1/5 – 3/5 – 1/5. (Det var det Roald Renmælmo som gjorde meg oppmerksom på) Beina på skottbenken er 73 cm høg. Når langborda blir lagt i, blir arbeidshøgda 76 cm.

Fellingane i Langborda.

Den faste foten er tappa igjennom fotplata og åretta. til venstre ser vi naglen på innretninga som held den lause foten på plass.

Skruane gjekk overaskandes lett.

Foteplata har ei innretning for å halde den lause foten på plass, slike har eg sett på nokre skottbenkar i området.

Bygdemuseet ligg på garden Åsen i Surnadal og er ein del av Nordmøre museum. Museet er eit tradisjonelt friluftsmuseum med bygningar frå ulike tider og gjenstandssamlingar inne i dei ulike husa. Inne på låven er det samla ein del interessante bygningsdelar frå eldre hus i området. Mellom desse finnast også ein flott skottbenk i god stand. Skottbenken består av to bukkar (eller krakkar) og langbord. Han er laga slik at langborda er lause men vert halde på plass av eit blad frå bukken som er haka inn i sida på langbordet. Langborda er totalt 4 meter lange og måler 5 cm x 18.5 cm. Klikk på bileta i galleriet for å få større visning og billetekst. Gå mellom bileta med piltastane på tastaturet.

Den eine av dei to bukkane til skottbenken. Skruven er omlag 2″ i diameter. Foto: Roald Renmælmo

Bukken har den eine (høgre) foten fast og den andre laus. Høgda på bukken er 77 cm. Langbordet stikk omlag 3,5 cm over toppen av bukken. Total høgd vert då omlag 80 cm. Foto: Roald Renmælmo

Føtene måler 3″ x 7″. Tommestokken som er brukt på biletet er i millimeter og inch. Foto: Roald Renmælmo

Tappen innvendig passar i ei utsparing i sida på langbordet. Foto: Roald Renmælmo

I langborda som er 4 meter lange og måler 5 cm x 18,5 cm er det ei utsparing som passar til tappen i bukken. Foto: Roald Renmælmo

Fotplata til skottbenken er omlag 78 cm lang, 7″ brei og 2″ tjukk. Den høgre foten er tappa gjennom.

Toppen av foten sett frå sida. Foto: Roald Renmælmo

Frå Møre og Romsdal fylke er det nemninga skotbenk som er mest vanleg om ei skal leggje svarmaterialet frå spørjelista om snikkarhandverket i Ord og Sed til grunn. Frå Hareid har vi «skotbenk» og «skothyvel», frå Volda «skotbenk» og frå Dalsfjord (også Volda?) «skotbenk». I Tresfjord har vi forma «skaatbenk» som ein variant av skrivemåten. Andre nemningar eller skrivemåtar er ikkje med i svarmaterialet frå fylket. Vi håpar denne posten kan vere til inspirasjon til potensielle medlemmar av Norsk Skottbenk Union i Møre og Romsdal slik at det kjem fram fleire gamle skottbenkar frå fylket og at nokon tek til og byggjer seg benkar.