Foreining for fremje av skottbenken, strykebenken og rettbenken
Legging av handhøvla golv
Nylagte golvbord lagt på tilfararar. I mitt hus har eg ei betongplate som golva kviler på. Oppå denne er det lagt tilfarara av 3″ x 4″ som golvborda vert spikra i. Midt på der flakskøyten blir ligg det ein 3″ x 6″ på flasken for å ha meir å spikre i. TIlfararane er høvla rette oppå og lagt på klossar som fordeler trykket på betongplata. Mellom tilfararane er det lagt lecakuler som isolasjon mellom betongplata og golvborda. Dette er ei moderne løysing men golvlegginga ser ut til å fungere på same måten som med golvåsar med sand som isolasjon. Det ville vore den eldre tradisjonelle løysinga i mitt område. På biletet ser vi endeveden på borda der flakskøyten kjem. Borda er spikra med smidd spikar. Foto: Roald Renmælmo
Det er som regel ein ganske grei jobb å høvle golvbord når alt av høvlar og slikt fungerer som det skal. Handhøvla golvbord laga på gamaldags vis er på fleire måtar forskjellig frå vanleg golvbord i dag. Det er litt meir arbeid med slik legging og det er ein del ting ein må passe på for at resultatet skal bli bra. Det første vi må tenkje på er at borda har rot/topp avsmalning. Vi må passe på at borda held retninga sånn høveleg. For at dette skal gå lett er det vanleg å høvle borda annakvart med to noter og annakvart med to fjører. Det er praktisk gå gjere det slik når vi høvlar sidan vi berre treng den eine høvelen til begge kantane på bordet. Vi må berre passe på at vi endar opp med like mange bord av kvart slag. Det andre vi må passe på er at borda ikkje er dimensjonerte, undersida er uhøvla og tjukna varierer som regel. Når ein legg borda må dei justerast på tjukna for kvar ås dei ligg på. Det er nokså vanleg at gamle golvbord ikkje er fullange til rommet dei skal ligge i. Då er dei som regel skøytt med ein flakskøyt, alle borda er skøytt på same åsen. Det er på grunn av at det er praktisk vanskeleg å skøyte bord med rot/topp avsmalning på andre måtar.
Når eg legg borda så kappar eg rein den enden som ligg inn mot veggen. Så legg eg bordet inntil bordet det skal drivast i hop med. Eg legg det parallelt og riktig i lengderetning. Foto: Roald Renmælmo
Eg brukar ein boksvinkel eller ei rei som eg siktar inn for riktig vinkel for kapping. Det gjer eg ut frå ein strek eg har merka i tilfararen. Eg brukar rissnål til merking. Foto: Roald Renmælmo
For å justere tjukna på borda merkar eg av for kvar tilfarar bordet ligg på. Foto: Roald Renmælmo
Denne merkinga gjer eg på begge kantar. Foto: Roald Renmælmo
Etter å ha målt tjukna på ein del bord har eg hamna på 29 mm som høveleg tjukne. Då blir det litt å justere på tjukna på borda. Eg kunne gått for 30 mm for å sleppe med mindre høvling. Då ville eg vore nøydd til å fore under eit par av borda. 29 mm er altså minstemål på tjukna. Eg merkar det med ripmoten mellom merka eg laga for kvar tilfarar. Foto: Roald Renmælmo
Når det er lite å justere er ein kort høvel med litt krumma såle egna til å høvle ned til streken. Eg kontrollerer med rettholt at det ikkje er kul på midten. Då er det berre å høvle ned til streken på kvar side og sjekke med rettholten. Foto: Roald Renmælmo
Bordet er høvla på tjukna over alle tilfararane. Foto: Roald Renmælmo
Eg kappar med ei fintanna snikkarsag. Når det er merka med rissnål er det mogleg å sage meir nøyaktig. Ein risikerer heller ikkje at det vert blyantmerke på borda. Foto: Roald Renmælmo
Det er best å starte i ein ende med å få bordet i pløyinga. Dei fleste borda er litt vridde og det er bra å vere forsiktig så ein ikkje øydelegg pløyinga. Eg brukar ein slagkloss som passar i pløyinga som eg slår på. Foto: Roald Renmælmo
Det er vanleg å drive borda saman med kilar. Her har eg hogd til ein kile som har pløying i kanten og som passar i bordet. Eg brukar ein haldhake slått ned i tilfararen som mothald når eg slår på kilen. Foto: Roald Renmælmo
Haldhake med lekt og kile. Foto: Roald Renmælmo
I endane av borda er det nødvendig å bore for spikaren. For å sikre seg mot problem med spikringa kan det løne seg å bore for alle spikrane. Foto: Roald Renmælmo
Spikarbor, ein liten navar er ganske praktisk til å bore for spikaren. Eg spikrar 5/4″ frå endeveden og 1 ½» frå kant. Foto: Roald Renmælmo
Bordet er drive i hop og spikrane står klare (oppstilt for fotografen 😉 ). Det er ikkje nødvendig å drive på alle åsane så her har eg valt å berre drive med hakar og kilar på dei to tilfararane i midten. Foto: Roald Renmælmo
Eg slår spikrane rett ned og legg vekt på bordet med venstre hand medan eg spikrar. Eg prøvar ikkje å drive borda med skråspikring. Foto: Roald Renmælmo
Når haldhaken blir tatt ut vil han etterlate seg spor i form av to hol i tilfararen. Slike hol er det ikkje uvanleg å finne i golvåsane i gamle hus. Foto: Roald Renmælmo
Her ser ein korleis bordet er høvla tynnare akkurat over tilfararen. Foto: Roald Renmælmo
Dei første 6 golvborda er lagt. Foto: Roald Renmælmo
Snikkar med fokus på handverkstradisjon og handverktøy. Universitetslektor og PhD stipendiat på NTNU i Trondheim. Eg underviser på tradisjonelt bygghandverk og teknisk bygningsvern og restaurering.
Vis alle innlegg av Roald Renmælmo
Norsk Skottbenk Union 
One thought on “Legging av handhøvla golv”